Een wereld van verschil: terug naar Vathorst

Amersfoort is al de nodige decennia een groeistad. Met achtereenvolgens de wijken Schothorst, Kattenbroek en Nieuwland zijn aantrekkelijke woongebieden gerealiseerd. Huishoudens uit de stad, maar ook uit de regio’s Amsterdam en Utrecht, vinden hier een woning naar wens. In 1994 werd het nieuwste woongebied aangewezen door het Rijk als locatie in het kader van de Vierde Nota Extra: Vathorst. Vijf ontwikkelaars waaronder BPD sloegen de handen ineen voor de planontwikkeling en sloten een samenwerkingsovereenkomst met de gemeente Amersfoort. Gezamenlijk gaven ze de stedenbouwkundigen Ashok Bhalotra (Kuiper Compagnons) en Adriaan Geuze (West 8) de opdracht voor het stedenbouwkundig plan. Een bijzondere aanpak, zo kijkt ontwikkelingsmanager Dick Boekhout terug. ‘Marktpartijen en gemeente richtten het Ontwikkelbedrijf Vathorst op, een aparte onderneming die verantwoordelijk werd voor de planuitwerking en de gronduitgifte. Het was de tijd dat het begrip “gebiedsontwikkeling” nog niet bestond maar achteraf kunnen we zeggen dat we dat hier al hebben toegepast – avant la lettre.’

Inspiratie voor deze sfeer deden de ontwikkelaars op in onder meer Broek in Waterland, Loenen aan de Vecht en Maarssen (het gebied Op Buuren, het nieuwe dorp waar BPD ook bij betrokken was). ‘Die kwaliteit wilden we hier ook maken. Met veel aandacht voor mooie details. En voor beproefde concepten zoals de overtuin: een eigen voortuin aan het water, maar dan wel aan de andere kant van de straat.’ Zo gezegd, zo gedaan: Waterdorp kreeg een kleinschalige inrichting en een grote variatie in woningtypen, met veel oog voor architectonische details. Met op enkele plaatsen in de buurt bijzondere blikvangers: de ‘specials’. ‘Dat zijn gebouwtjes met een heel bijzondere verschijningsvorm, zoals een sluiswachtershuisje. Uniek in zijn soort.’ Boekhout geeft West 8 een belangrijk deel van de credits voor de verkavelingswijze: ‘Zij kijken echt op microniveau naar de inrichting van de wijk en plaatsen iedere woning heel precies in de stedenbouwkundige situatie.’

Ook de inrichting van de openbare ruimte heeft in Waterdorp veel aandacht gekregen. Al wandelend door de buurt wijst Boekhout op de mooie materialen, de bijzondere bruggetjes met vis-motief en bijvoorbeeld de manier waarop het parkeren is opgelost: in binnenterreinen die rijkelijk met groen zijn aangekleed. ‘De smalle en intieme woonstraatjes blijven zo grotendeels autoluw.’ En voor wie van varen houdt zijn er uitgebreide mogelijkheden om per boot de omgeving te ontdekken: van de Randmeren tot een met tochtje naar de grachten van Amersfoort.

De secure en liefdevolle aandacht voor de inrichting van Waterdorp bleef in Amersfoort niet onopgemerkt: ‘De belangstelling voor woningen hier was groot en sinds de oplevering zijn ze stevig in waarde gestegen. Mensen die hier wonen, zeggen in hun omgeving ook dat ze in Waterdorp wonen – het heeft dus echt die eigen identiteit gekregen die we als ontwikkelaars voor ogen hadden.’ Bewoner Marjon de Vreede straalt de tevredenheid met haar woongebied in ieder geval duidelijk uit: ‘We kwamen uit Hilversum waar we niet slaagden in het vinden van een fijn huis. Dat lukte hier wel. Het is heel prettig wonen hier, met een gezin met twee kleine kinderen. Ze kunnen hier veilig en onbekommerd spelen. Uiteraard houd je altijd wensen – een iets grotere tuin was bijvoorbeeld leuk geweest – maar overall zijn we heel happy.

We sluiten de wandeling af bij restaurant Bij Lot. Een bijzondere voorziening waar de ontwikkelaars van Vathorst graag ruimte voor creëerden: ‘Het concept sprak ons direct aan: een restaurant waar mensen met een verstandelijke beperking of ontwikkelingsachterstand gasten helpen met het maken van een keuze of de lunch klaarmaken.’ Slotvraag aan Boekhout: welke ervaringen neemt hij mee naar de toekomst, nu een nieuwe generatie woongebieden op het punt staat om ontwikkeld te worden? ‘Het is een actuele discussie: gaat Amersfoort hier straks 3.000 woningen bouwen in de polder Bovenduist? Daar krijgen we dan te maken met nieuwe thema’s als klimaatadaptatie, circulair en biobased bouwen. De woningvraag zal meer dan bij Vathorst bestaan uit kleinere huishoudens, het aandeel sociale woningbouw en betaalbare koop- en huurwoningen zal daar hoger zijn dan nu het geval is in Vathorst. In die zin heeft ieder gebied weer zijn eigen uitdagingen. Ook zal de vraag worden hoe de ontwikkeling vorm krijgt: opnieuw in een PPS? Of toch anders? Ik neem vanuit Vathorst in ieder geval de les mee dat we nog meer naar de verkaveling in relatie tot de energievoorziening kunnen kijken. En daarnaast kunnen de collectieve aspecten van het wonen – samen bepaalde voorzieningen delen – meer aandacht krijgen.’

Vathorst biedt ruimte aan 11.000 woningen, een bedrijvengebied, kantoren, winkels en een cultuurcentrum. Het bestaat uit vier deelgebieden: De Bron, De Laak, Waterdorp en De Velden. De ontwikkeling wordt aangestuurd door Ontwikkelbedrijf Vathorst (gemeente Amersfoort, BPD, Heijmans, de Alliantie, AM en Dura Vermeer).