Kunst kan veel meer zijn dan een kers op de taart

‘All art is quite useless.’ Het is een beroemde uitspraak van de Engels-Ierse auteur Oscar Wilde (1854-1900). Hij wilde ermee zeggen dat een kunstwerk, anders dan bijvoorbeeld een gloeilamp, telefoon of elektromotor, niet direct van praktisch nut hoeft te zijn. Kunst is belangrijk. Maar nuttig? Ja, maar dan op een andere manier. ‘Bij BPD is dat ook zo’, zegt Caroline Coffrie, adviseur Kunst & cultuur bij BPD. ‘We scheppen leefomgevingen waarin mensen zich echt thuis voelen. Kunst en cultuur geven daarbij extra betekenis aan plekken waar mensen wonen, werken, verblijven en elkaar ontmoeten. Daarom integreren we kunst bij diverse gebiedsontwikkelingen, in samenwerking met gemeenten, collega-ontwikkelaars en andere betrokken partijen. De afdeling Kunst & Cultuur van BPD begeleidt samen met collega’s het gehele kunsttraject, van idee tot realisatie.’

Een goed voorbeeld is het kunstwerk Neopter. Beeldend kunstenaar Marjet Wessels Boer maakte dit speel-kunstwerk in opdracht van BPD en VolkerWessels. Het is te vinden aan het Heekpad in de nieuwe, waterrijke wijk Waterveld in Schagen en werd in mei 2023 onthuld. Vanaf een afstand zie je al opvallende, grote witte elementen in het gras. Dichtbij blijken ze samen het geraamte te vormen van een enorme vis. ‘Het zegt iets over de identiteit en de achtergrond van deze plek’, zegt Coffrie. ‘De kunstenaar verdiepte zich in de geschiedenis van de locatie en liet zich daardoor inspireren.’ Neopter verwijst naar Neopterygii, straalvinnige vissen die hier in de oertijd rondzwommen. ‘Het laat zien dat je door kunst met een historische verwijzing karakter kunt geven aan een nieuwe wijk. En het is ook nog eens een kunstwerk dat je goed kunt gebruiken’, wijst Coffrie. Kinderen hebben het al als ideale speelplek ontdekt. Tegelijkertijd komen ze op een laagdrempelige manier in aanraking met kunst en de geschiedenis van hun wijk.

Door vanaf het begin van een gebiedsontwikkeling rekening te houden met kunst, is meer mogelijk. Coffrie: ‘Je kunt dan in een vroeg stadium een betere afweging maken hoe en waar kunst een rol kan spelen. En beoordelen of kunst kan bijdragen aan de opgaven in een wijk, zoals biodiversiteit, sociale cohesie of identiteit. Daarnaast biedt het mogelijkheden om toekomstige bewoners en omwonenden erbij te betrekken.’ Zo wordt kunst veel meer dan een kers op de taart bij de oplevering van een gebied. Coffrie noemt een ander voorbeeld: ‘In Hoef en Haag hebben we nieuwe bewoners via een kunstproject verbonden met de historische plek waar ze wonen. De vondst van een middeleeuwse muntschat was de aanleiding voor een kunstwerk en een kinderboek met een schatkaart erbij.’ Met die kaart kunnen kinderen zoeken naar munten op de verschillende speelplekken in de wijk.

Coffrie noemt het project BOSK, ondersteund door BPD Cultuurfonds. Onder die naam ‘liepen’ in 2022 meer dan duizend grote en kleine bomen (verplaatst door mensen) door de binnenstad van Leeuwarden. De traag bewegende, groene kunstinstallatie vestigde de aandacht op de noodzaak om anders naar de relatie tussen mens en natuur te kijken. De wandelende bomen veranderden Leeuwarden opeens in een groene oase. Zo werden nieuwe perspectieven geboden op de relatie tussen de mens en natuur. De openbare ruimte werd door de mensen anders gebruikt. Coffrie: ‘Alleen een kunstenaar kan zoiets bedenken.’ In dit geval was dat landschapskunstenaar Bruno Doedens, artistiek leider van BOSK. De grote variatie aan kunstwerken in de gebiedsontwikkelingen van BPD en de ideeën voor toekomstige opgaven laten zien dat er niet één manier is om kunst een plek te geven. Coffrie: ‘Het vraagt van ons en onze samenwerkingspartners dat we zorgvuldig samen optrekken. We kijken samen wat de plek nodig heeft om tot het gewenste resultaat te komen. BPD ontwikkelt een leefomgeving voor mensen en koppelt dat aan de opgaven rondom klimaat en natuur. Daaraan kan kunst een bijdrage leveren. De komende jaren wordt dat alleen nog maar belangrijker.’