Natuurwaarden versterken met woningbouw

Harm Janssen: 'Het bouwen van betaalbare woningen gebeurde de afgelopen jaren veelal binnenstedelijk, door transformatie, verdichten en toevoegen. Dat is echter onvoldoende om aan de huidige vraag en de enorme woningbouwopgave te voldoen. Daarom zullen we ook plekken aan de randen van steden en dorpen moeten benutten, die goed aansluiten op bestaande voorzieningen en infrastructuur. Inmiddels ziet de politiek dat ook. Maar gezien de hoge snelheid waarmee natuur en landschappelijke waarden achteruitgaan, is het net zo belangrijk dat we die locaties op een duurzame en natuurinclusieve manier ontwikkelen. Passend bij het landschap en met veel aandacht voor bodem en water. Zodanig dat we echt toekomstbestendige leefomgevingen creëren die weerbaar zijn tegen de uitdagingen van bijvoorbeeld klimaatverandering. Dat is landschappelijk ontwikkelen.'

'Bij landschappelijk ontwikkelen beginnen we niet met een vastomlijnd plan', vertelt Theo van der Plas. 'We laten bodem en water leidend zijn en stellen onszelf ook de vraag: wat gebeurt er als we niets doen? Samen met ecologen en hydrologen onderzoeken we omgevingsdata. Gecombineerde datalagen geven ons interessante inzichten. In het ontwikkelgebied Gnephoek bij Alphen aan den Rijn zien we bijvoorbeeld dat het logisch is om te bouwen op hoger gelegen zanderige gebieden en in de polders waar het veen al eerder is afgegraven. Ook zien we dat door afgraving en druk vanuit diepere lagen sprake is van zoute kwel. Een interessant vraagstuk: hoe breng je dit proces weer in evenwicht? In andere delen gaan we aan de slag met het landschap en natuurherstel, bijvoorbeeld door vernatting. Dat leidt tot meer uitstootreductie en is beter voor fl ora en fauna, met een aantrekkelijker landschap en hogere biodiversiteit. Verder komen er nieuwe verbindingen met de bestaande stad en groene zones aan de randen. Zo kunnen er veel meer mensen van het landschap genieten.'

Janssen: 'Als we zelf onvoldoende expertise in huis hebben, betrekken we andere deskundigen. Weersextremen worden groter, dus we werken steeds meer samen met waterschappen en met partijen die plekken zoeken om hernieuwbare energie op te wekken. Helaas duren plannen voor een gebiedsontwikkeling en de discussies daarover met alle betrokken partijen vaak lang. Nadat minister Hugo de Jonge in de Gnephoek op bezoek kwam, begon het enthousiasme bij overheden toe te nemen. Hij zag dat er goed is nagedacht over hoe je met het landschap kunt omgaan. Het beeld is nog vaak dat door woningbouw het landschap wordt verkwanseld, maar het tegendeel is waar. Het draagvlak voor landschappelijk ontwikkelen groeit, in de politiek én de maatschappij. Betrokkenen reageren vaak blij verrast op de zorgvuldigheid waarmee wordt gewerkt.'

Janssen noemt ook het ontwikkelgebied Reeve als toonbeeld van landschappelijk ontwikkelen. 'Daar, in de IJsseldelta bij Kampen, ontstaat een nieuw woongebied op en tegen een nieuw aangelegde klimaatdijk. Bij het ontwerp is rekening gehouden met ruimte voor de rivier en er komt een nieuw leefgebied voor vogels en dieren.' Van der Plas beschrijft nog een mooie gebiedsontwikkeling. 'Op het voormalig Marine Vliegkamp Valkenburg bij Katwijk ontwikkelen we niet alleen woningen, maar denken we ook mee over het integraal verbinden van landschappelijke thema’s. Zo komt er een 180 hectare groot recreatief landschap, Mient Kooltuin, waar schoon kwelwater uit de naastgelegen duinen doorheen stroomt, via de kreken in de toekomstige woonwijk naar het Valkenburgse Meer. Ook loopt er een watertransportleiding door het gebied, waaruit we op basis van aquathermie energie willen onttrekken voor warmte en koeling in huizen. We zijn er trots op dat woningen samen met de natuur centraal staan in de wijk.'