Gebouwde omgeving goed inrichten om extreem weer op te vangen
Steden krijgen in de toekomst intensiever, vaker en langduriger te maken met warme periodes. Tegelijkertijd kan het ook heviger gaan regenen, in de winter én in de zomer. Een voorproefje lieten de zomers van de afgelopen jaren en dit jaar zien. ‘Gelukkig zijn nieuwe wijken al best goed voorbereid op de toekomst, maar het kan nog beter,’ zegt Martijn van Gelderen, manager milieu en omgevingskwaliteit bij BPD. ‘Het gaat erom dat je bij gebiedsontwikkeling maatregelen neemt om alle mogelijke weersextremen op te vangen. Of het nu gaat om wateroverlast door hoosbuien, droogte, hitte, bodemdaling of verschraling van de biodiversiteit: met klimaatadaptatie kun je er iets aan doen. Een initiatief voor nieuwbouw kan juist ook helpen om de bestaande stad te verduurzamen.’
Regenwater opvangen
BPD onderzoekt standaard bij elke nieuwe gebiedsontwikkeling hoe klimaatadaptatie optimaal kan worden ingezet. Denk aan waterberging op, aan of onder de woning, groene gevels en daken, of groen en water in de wijk om hittestress terug te brengen. Mooie voorbeelden zijn er al, op elk schaalniveau. In The George in Amsterdam, een gloednieuwe groene woontoren aan de Zuidas, vangt het gekromde dak (vol met zonnepanelen!) alle regenwater op. Een royale tuin doet dienst als regenwateropvang. Planten en bomen verkoelen het gebouw in een hete zomer. ‘The George is door de ontwerpers helemaal waterneutraal gemaakt,’ zegt Van Gelderen. Een ander voorbeeld is The Hudsons, vijf woonblokken aan het dakpark in de Rotterdamse wijk Bospolder. Uitbundig groen – in collectieve en privétuinen, op de mos-sedumdaken – vangt regenwater op, zodat het riool bij hevige buien minder wordt belast. Al dat groen zorgt bovendien voor verkoeling in hete zomers. ‘Dit laat mooi zien hoe we stapsgewijs verder komen,’ zegt Van Gelderen. ‘Want klimaatadaptatie is natuurlijk helemaal niet nieuw. Op het gebied van waterberging zijn we zelfs al meer dan twintig jaar actief. De watertoets werkt, maar dient wel te worden verbreed.’
Bestaande bouw kan profiteren
Martijn van Gelderen hoopt dat de bestaande bouw in Nederland kan profiteren van de vele nieuwe inzichten die worden opgedaan bij klimaatadaptatie. ‘BPD wil dat graag aanjagen. Hoe kun je bijvoorbeeld hittestress in een binnenstad terugdringen? Inspiratie daarvoor doen we in onze nieuwbouwprojecten op, en die delen we weer met samenwerkingspartners, zoals gemeenten, waterschappen en woningcorporaties. Eén geleerde les is bijvoorbeeld dat beheer en onderhoud heel belangrijk zijn. Daar moet je al vroeg in het proces over nadenken. Wadi’s, natuurinclusiever openbaar groen en waterdoorlatende bestrating zijn mooi, maar ze hebben ook onderhoud nodig. Daarnaast verwacht ik veel van het onderzoek naar nieuwe sanitatie: het benutten van met name ‘grijs water’ uit de woningen. Dat doen we in Katwijk Valkenburg, zodat daar ook in droge zomers aanvoer van water is naar het groen in de wijk.’
Samenwerking voor klimaatadaptieve gebiedsontwikkeling
Klimaatadaptieve gebiedsontwikkeling vraagt ook om anders samenwerken met landschapsarchitecten en ingenieursbureaus. Als dat lukt, kan het tot spectaculaire resultaten leiden, zoals de gebiedsontwikkeling Reeve bij Kampen laat zien. Dit is een nieuw dorp op een klimaatdijk tussen de IJssel, het Drontermeer en het Vossemeer. Waterveiligheid gaat hier hand in hand met natuurontwikkeling, recreatie en 600 nieuwe woningen.
Tot slot een belangrijk inzicht: ‘Voor bewoners kun je de term klimaatadaptatie beter niet gebruiken. We hebben dat onderzocht. Wat mensen daarmee associëren, vinden ze iets voor de overheid en ontwikkelaars. Wel vinden ze groen in hun directe omgeving heel belangrijk. En dat is eigenlijk ook klimaatadaptatie. Die termen moet je dus gebruiken in je communicatie. Groen is goed. Voor je gezondheid, je omgeving en de waarde van je woning.’
